VESKOVIĆ NE PRIZNAJE GODINE, ČUVA STARI ZANAT

VESKOVIĆ NE PRIZNAJE GODINE, ČUVA STARI ZANAT

Iako je zagazio u sedamdset i osmu godinu, a malo i bolest stisla, Milorad Miško Vesković iz Berana ne predaje se i pokušava da sačuva stari zanat sa svojom vunovlačarskom radionicom, zvanično jedinom u Crnoj Gori.

Njega brine jedino da li će neko imati ovaj zanat da nastavi, jer, kako kaže, mladi neće da rade, a njegova djeca su u drugim poslovima.

“Jedan mladić nedaleko odavde, traži mi euro. Kao od brda odvaljen. Ja mu kažem, dodji kod mene da radiš, naučiću te zanatu za sat vremena. Meni pola, tebi pola, a ja od moje polovine da plaćam sve troškove, amortizaciju, struju, da ništa ne zaradim, samo da mašine rade. On bi mogao da zaradi sogurno bolju platu nego negdje u administraciji. Hoću, hoću, reče mi, okrenu se i više nikad nije došao“, priča za Miško za Portal RTCG.

Ova rijetka vunovlačara, u kojoj se još čuvaju mašine u takvom stanju da mogu svakog trenutka da se uključe, ako ne prvi, svakako predstavlja jedan od najstarijih industrijskih pogona na sjeveru Crne Gore.

Vunovlačaru “Vesković“, koja odolijeva vremenu i modnim trendovima, daleke 1934. godine u Berane je dopremio Miškov pokojni otac Rade Vesković, a danas je još s vremena na vrijeme, pokrene Miško, koji je, kako kaže, u ovom poslu od svoje sedme godine života.

“Pomagao sam ocu, i to onda kada se radilo u tri smjene bez prekida. Morali smo da radimo svi iz porodice da bi udovoljili mušterijama. Danas, ja sam radim, održavam i pazim vunovlačaru. Ljetos je bilo malo posla, tek da mašine pokrenem. Imam tri mašine, od kojih su ove dvije u odličnom stanju“, priča Miško.

Vunovlačara “Vesković“ u Beranama tako prede već devedeset godina, bez bez prekida.

Prema Miškovim riječima, mašine u ovoj nadaleko poznatoj zanatskoj radnji počele su sa radom početkom prošlog vijeka, akoliko su prije toga radile, nije mu poznato.

“Vunovlačara je donijeta iz Mađarske, najprije u Osijek. Poslije toga je do Peći dopremljena vozom. A onda je nekoliko ljudi iz Berana, krenulo prema Peći sa velikim zapregama, saonicama, koje su vukli konji i volovi, i preko Čakora po velikom snijegu, mašine su dopremili u Berane“, kaže Miško.

Tako je vunovlačara iz Mađarske poslije izvjesnog vremena instalirana na vodenici koju je pokretao potok pored kuće Veskovića u Beranama.

“Transmisijom, odnosno velikim kaišem, korištena je energija koja je stvarana tako što je voda pokretala kolo vodenice, a potom je prenošena gore na sprat gdje je pokretala mašinu vunovlačare. Tako se radilo sve dok nije došla struja“, priča Miško, prisjećajući se početaka rada.

U to sada daleko vrijeme, ovaj značajni industrijski pogon radio je u tri smjene, sa po tri radnika.

“Radilo se neprekidno da ljudi ne bi čekali, mada, dešavalo se da čekaju i po petnaest dana da bi im vuna bila prerađena“, kaže Miško.

On se sjeća i da je vuna za preradu sa raznih strana dotjerivana na takozvane tovare, i da se po nekada cijeli dan radilo samo za jednog vlasnika vune.

“Počev od Žabljaka, pa do Pljevalja, a onda od Nikšića do Morače, i dovde. Bilo je vune, koliko ti duša hoće. Po neko dotjera vunu i iz Podgorice“, kaže Miško.

Prisjeća se i kako je njegov prijatelj iz Beograda, čija djeca su imala probleme sa uhom i grlom, muku mučio da dođe do jednog poznatog ljekara.

“Kada su konačno došli do tog ljekara i čim je ljekar pregledao djecu, preporučio im je da sintetičke jastuke zamijene sa vunenim. Od tada, njihovi problemi su nestali kao rukom odnešeni“, kaže Vesković.

Vunovlačar Milorad Vesković pokušava i na drugim primjerima da ukaže na vrijednost i ljekovitost vune i vunene odjeće.

„Vidite, gorštaci kose na četrdeset stepeni celzijusa, odjeveni u vunenu odjeću. Znoje li se? Naravno da ne. Volio bih da mi neko to naučno objasni, ali je to baš tako“, kaže Miško.

On smatra da upravo nedostatak vune u udjevnim predmetima savremenog doba, i sve više sintetike, pogoduju tome da ljudi sve više i obolijevaju od raznih bolesti i alergija.

“Vuna je zakon. Ima svojstva koja čuvaju kožu, bubrege, koštani sistem, prostatu“, dodaje Miško.

Vunovlačara Vesković je radila i za pozorišta. Tako je za jednu predstavu Crnogorskog narodnog pozorišta u kojoj glumio Petar Božović, Miško izradio dušek od čak petnaest kilograma vune. On priča kako je za te potrebe jedva pronanalazio vunu, koju je, takođe, isporučivao pozorištu “Duško Radović“ iz Beograda gdje su od nje pravili lutke.

“Dobio sam od njih nekoliko zahvalnica“, ponosan je Miško na saradnju sa umjetnicima.

Dok nam pokazuje mašine koje miruju, on konstatuje kako je, nažalost, vune sve manje.

“Prema mojoj procjeni, svake godine se donese mnogo manje vune u odnosu na prethodnu godinu. Manje je i ovaca, ali, i ono vune što se može preraditi i iskoristiti, ljudi, vjerovali ili ne, bacaju“, priča Miško.

Pa ipak, ovaj čovjek koji se ne pradaje godina i neumitnoj starosti, pravi planove za potpuni remonta mašina, za još bolji kvalitet. Nabavio je nove valjke iz nekadašnjeg bjelopoljskog Vunarskog kombinata, prije nego je ta fabrika rasturena.

“Molio sam da mi prodaju jednu mašinu. Nudio sam veliki novac u to vrijeme. Meni mašinu nisu dali, a gledao sam, i na dušu me boljelo, kako ih poslije režu u staro gvožđe“, kaže Miško.

Mašine Veskovića, kupljene u Mađarskoj prije još malo pa će biti čitav vijek, i danas funkcionišu kao švajcarski sat. Uvijek podmazane i uredne prije stavljanja u pogon, što Miško upravo radi u ovom zimskom periodu.

“Moraju se tako održavati, jer, iz njih izlazi vuna meka i topla, kao najtoplija duša ljudska“, kaže Vesković.

Iako je stada sve manje, ovaj najstariji industrijski pogon na sjeveru Crne Gore još odolijeva vremenu i modernim tehnologijama.

Prema podacima Monstata od prije nekoliko godina, u Crnoj Gori se šišanjem ovaca, što stočari moraju da urade zbog zdravlja stoke, dobije 190 tona vune ili 1,7 kilogram po ovci. Prema istim podacima iz 2016. godine, kada je bio veći broj ove stoke, količina ošišane vune je iznosila 276 tona ili 1,9 kilograma po ovci.

Nezvanični podaci govore da se oko 95 odsto vune se baci, najčešće spali, dok se svega do pet odsto iskoristi za svoje potrebe i vrlo malo proda kao domaća radinost. Dol svoju vunu spaljuje, najviše vune, prediva i tkanine, kao poluproizvoda od vune, Crna Gora uvozi iz Srbije i Turske, manjim dijelom iz Italije, Velike Britanije i Kine.

Dok sa Miškom pričamo o ovom problemu, on samo odmahuje glavom i kaže da ne može da shvati takve podatke.

“Samo da nađem nekoga ko bi nastavio da radi. Ja ne moram ništa da zarađujem. Sjedio bih i nadgledao, slušao zvuk mašina, davao uputstva. Prisjećao se djetinjstva i mladosti. Ovo je zanat od kojeg se može još uvijek dobro zaraditi, a sada je sve lakše, ovdje pored kuće u sred grada“, kaže Miško.

Budući da u Crnoj Gori više nema nikakvih industrijskih pogona za proizvodnju vunenih predmeta, to malo vune što se vunovlačanjem “spasi“ kod ovog čovjeka iz Berana, uglavnom se iskoristi u domaćoj radinosti, za izradu čarapa, prsluka i drugih predmeta, koji se potom prodaju kao suveniri, a stranci koji posjećuju našu državu, više ih cijene i poštuju nego što mi to činimo.

Izvor: RTCG