MALINARSTVO: MALINARI SA SJEVERA OČEKUJU PODRŠKU

Na sastanku u Ministarsvu poljoprivrede, održanom 30 marta 2021. godine, kojim je predsjedavao ministar Aleksandar Stijović a učešće uzeli predstavnici pet hladnjača i jednog rasadnika i udruženja malinara sa sjevera Crne Gore, zaključeno je da samo zajedničkim radom i zalaganjima se može uticati na dalji razvoj malinarstva, i da je resorni Ministar svjestan značaja ove vrste proizvodnje.

“Predstavnici hladnjača, udruženja malinara i rasadnika maline su zadovoljni prilikom da sa Minstrom i njegovim saradnicima državnim skeretarom Nebojšom Veličkovićem i savjetnicom za voćarsvo Amrom Šabanić, direktno razgovaraju o razvoju sektora”, kaže vlasnik hladnjače MIVEX iz Pljevalja Marko Vujanović.

On ističe da bi bilo važno dalje i obimnije razvijati sektor, i tako dati snažniju podršku posebno sjevernom regionu, jer je poljoprivreda u ovom dijelu Crne Gore važan segment ekonomije.

Prisutni su ministru Stijoviću predočili da imaju predlog razvoja malinarstva i da su ubijeđeni da bi se sinergijom agrobudžeta sa Opštinama, međunarodnim fondovima i donatorima obezbijedila sredstva za formiranje novih zasada malina kroz subvenciju od 90% do 100% od cijene nabavke materijala maline.

Takođe, jedan od predloga sa njihove strane je i bio da zajedno razmotre ideju određivanja minimalne i zagarantovane cijene ploda maline. Naveli su važnu kariku u lancu, a to je postojeći rasadnik maline u Bijelom Polju koji je formiran 2016. godine. Njegovi kapaciteti i kvalitet su više nego dobri a u prilog tome je činjenica da je u 2020.godini ovaj rasadnik izvezao po prvi put u istoriji iz Crne Gore svoje sadnice u zemlje EU i to Austriju, Holandiju i Velika Britanija.

Kako Projekat IFAD/FAO ima budžet za podršku malinarstvu u ovoj godini planiran na oko 250.000,00 eura, ali i međunarodni donator kako što je TIKA itd. su spremni da podrže ovu ideju, a da u opštinama postoje takođe budžetske linije za nabavku sadnica, smatramo da bi sinergija budućeg Agrobudžeta sa njima sigurno obezbijedila sredstva za formiranje novih zasada malina koroz subvenciju od 90% do 100% od cijene nabavke sadnog materijala maline, kao i činjenica da bi garantovana otkupna cijena ploda maline bila motiv da se mnogo farmera odluči da obnovi postojeće i formira nove zasade malina. Jednim ovakvim projektom bi uvećali preko 120% površine pod malinom, a prihod sa tih zasada bi bio oko 3 miliona eura godišnje. Ističemo da sličan projekat spovode zemlje lideri u ovom sektoru, tako da se na osnovu njihovog iskustva, a poštojući naše specifičnosti sa željom da i mi u Crnoj Gori uradimo slično, navodi jedan od učesnika sastanka agronom Dejan Zejak.

Ministarsvo poljoprivrede u periodu 2000-2003. godine pokrenulo višemilionski projekat “Razvoja malinarstva” na sjeveru koji je povjeren Meduza cop doo iz Bijelog Polja, sa ciljem da formira 200ha na sjeveru i koji se nažalost “neslavno” završio, jer je uvezen loš sadni material maline, nije obezbijeđeno formiranje planirane haldnjače i rasadnika maline, bila je niska otkupna cijena ploda svega 0,6€/kg, itd., što govori da je ovaj sektor ovom i ovakvom neodgovornom agro-politikom ostao prepušten samom sebi. Analizom zadnjih 5 godina (2015.-2020.godine ) sektora vidimo da je kolebljiva cijena ploda maline se kretala od 2€ do 1,3€/kg. U ovom period su postojali nedovoljni apsorpcioni kapacitet (hladnjače), nedostatak sadnog materijala (domaći rasadnik), problem sa manjkom sezonske radne snage (berači) itd.

Navedene činjenice su uslovile loše stanje u sektoru.
Poznato je da sada u Crnoj Gori ima oko 150 ha maline, od čega u Bijelom Polju skoro 80% . U Bijelom Polju već nekoliko godina postoji verifikovani rasadnik maline površine od 1ha koji proizvodi certifikovane sadnice jedne od vodećih svjetskih sorti. Postoje 4 hladnjače ukupnog kapaciteta 800 tona ploda, od čega su dvije (Ekopromet doo Agropomet PP doo) podržane sredstvima EU IPARD programa. Opština Bijelo Polje je u procesu usvaja Strategije razvoja malinarstva, postoji Klaster maline podržan od strane IFAD/FAO projekta, sjedište Regionalnog savjeta za jagodasto voće (CG, SRB,BiH) je u Bijelom Poju, a opština Bijelo Polje je u 2020.godini izvojila oko 30.000 eura podrške a otkup plodova maline. Opština Bijelo Polje je u jesen 2016.godine besplano podijeli 200.000 sadnica malina, i ti su zasadi dali su doprinijeli razvoju sektora. Svi ovi podaci govore da se sektor i ako prepušten samom sebi, i privatnom kapitalu i inicijativi, ipak “održao”.

Kako se tokom 2019. i 2020.godine cijena maline stabilizuje, a uvećanjem otkupnih kapaciteta-hladnjača i sopstvenog rasadnika jača ovaj sektor, stanje se polako sanira. Zato smo odlučili da se sastanemo sa Ministarom, u želji da se obrati veća pažnja na ovaj sector, jer smatramo da je ovo ključna godina za njegov dalji put. Nadamo se da smo našim argumentima ubijedili Ministarstvo da u sklopu Agrobudžeta 2021.godine planira veću budžetsku liniju za razvoj jagodastog voća, navodi Vuksan Mrdović čija je hladnjača od 100 tona počela sa radom 2018. godine u Mojkovcu.

Vlasnik hladnjače kapaciteta od 250 tona Bogić Nedović iz Bjelog Polja kaže da su usaglašene aktivnosti oko predstojeće sezone berbe šumske borovnice, a sve u cilju zaštite populacije ove izuzetno važne biljne kulture. “I ranije smo tokom 2019. i 2020.godine se pisanim putem obraćali Ministarsvu poljoprivrede, sa predlogom da se odredi tačan datum početka berbe plodova borovnice kao bi spriječili ranu berbu plodova, i tako zaštitili borovnicu, jer imamo slučajeve da se ona bere nezrela i tako se uništava i borovnica plod jer tako rano ubran je nezreo, loš i ne može se dobro skladištiti a potom prerađivati.

Mi smo i ranije prije godinu dana iznijeli molbu Ministarstvu za ukidanjem takse za nedrvne proizvode, zbog pandemije COVID-19, kao bi na taj način djelimično olakšali svoje poslovanje u sadašnjim uslovima, kazao je Božo Bulatović hladnjačar iz Rožaja.

Ako znamo da samo u jednoj opštini Polimlja-Andrijevica se gradi višemilionski projekat “Kuća voća” koji ima za cilj da otkupi viškove plodova voća u ovom kraju, da turizam i ruralna ekonomija sjevera trebaju jedan ovakav inpuls, jasno je da je potrebno razvijati posebno sektor jagodastog voća, navodi Momo Đukić malinar iz Andrijeviće. Kako već u 2021.godini imamo hladnjačarske kapaciteta u rergiji Bijelog Polja, zatim u Rožajama, Pljevljima, Mojkovcu, kao i rasadnik maline u Bijelom Polju, smatramo da je sada u ovoj i naredne četiri godine potrebno je efikasno formirati nove plantaže malina na ovaj i ovkava način, smatra agromom i plantažer malina Milisav Guberinić Bijelog Polja.

Zbog činjenice da mnogi farmeri, i ako su zainteresovani, nemaju povjerenja u dosadašnji sistem tržišta, cijena i otkupa, zato nerado ulaze u ovu proizvodnju jer malina je plod koji zahtijeva brzu prodaju/obradu/zamrzavanje. Kako sada imamo i hladnjačarske kapacitete i sopstveni sadni material, tako je stvorena važna osnova koja nije stvorene 2000.godine. Stoga, smatramo da je potrebno baš na ovaj način kroz stabilnu cijenu otkupljenog ploda i veliku subvenciju za sadni material dati direktnu podršku formiranjima novih zasada. Garantovana cijena i veće od dosadašnje subvencija na sadni material maline bi bili osnova da se postojeći kapaciteti u ovom sektoru uposle, uveća prihod sa farmi, a samim tim i razvije sjeverni i Polimski region.

Time bi postogli ono što prije 20 godina taj veliki i višemilionski projekat “Razvoja malinarstva” nije uradio, jer bi prihodi sa naših farmi se konačno uvećali, uposlili naši kapaciteti od rasadnika, plantaže maline do hladnjače, i u konačnom bi Crna Gora imala i robnog proizvođača, a sektor 1000 do 1500 tona svoje maline koju bi po prvi put mogla samostano da izvozi i izbjegne posredničke firme iz Regiona, na taj način i postigne bolju cijenu prodaje svojeg ploda maline.

Ovakvim sistemom se stavraju benefiti za sve. A to je tvrde prisutni, i pravedno i se u skladu sa novom politikom 42. Vlade Crne.