KAKO SU MILO I MOMO DOŠLI NA VLAST U ANTIBIROKRATSKOJ REVOLUCIJI

KAKO SU MILO I MOMO DOŠLI NA VLAST U ANTIBIROKRATSKOJ REVOLUCIJI

Prije 35 godina, „mladi lavovi”, Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović, preokrenuli su karte na crnogorskoj političkoj sceni.

Da godine počinju januarom svi nauče još kao djeca, ali to u Crnoj Gori predstavlja mnogo više od običnog pogleda na kalendar.

Tako je glasio slogan Saveza komunista Crne Gore pred prve višepartijske izbore 1990. godine, na kojima će značajno biti određena sudbina jedne od šest republika tadašnje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).

Izbori su uslijedili poslije burnih uličnih protesta u januaru 1989, kada su „mladi lavovi, lijepi i pametni”, kako su ih mediji opisivali, prije 35 godina, u okviru unutarpartijskog sukoba smijenili staro komunističko rukovodstvo Crne Gore.

„Akteri iz prvog plana protesta, povezani kroz univerzitet, u većini su bili tu iz vrlo jasnog motiva: da je sistem prevaziđen i da zahtijeva krucijalnu promjenu u pravcu demokratizacije”, kaže za BBC Milica Pejanović Đurišić, jedna od tadašnjih liderki protesta.

Takozvana antibirokratska revolucija iznjedrila je novo partijsko, a ubrzo i državno vođstvo, koje su preuzeli su Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović.

Nastala je i krilatica: „Niko ne smije da nam dira Sveta, Mila i Momira”.
I nije, decenijama.

Kako su protesti vodili u proteste
Krajem osamdesetih godina 20. vijeka, ionako složena situacija u Jugoslaviji postajala je sve komplikovanija, dok su se Hrvatska i Slovenija sve intenzivnije spremale za osamostaljenje.

Poslije smrti Josipa Broza Tita, rukovođenje zemljom preuzelo je kolektivno Predsjedništvo SFRJ koje su činili predstavnici šest republika i dvije pokrajine na teritoriji Srbije, Kosovo i Vojvodina.

Glavnoj sceni približava se generacija mladih komunističkih lidera koji u svim republikama traže prostor na vrhu.
Problem zvaničnog Beograda bio je kako da obezbijedi podršku Kosova i Vojvodine, kao dodatna dva glasa u Predsjedništvu, priča Živan Marelj, nekadašnji predsjednik Skupštine AP Vojvodina, za BBC na srpskom.

U igri brojeva, četvrti glas na strani Srbije mogla je da bude Crna Gora, što bi značilo jednak odnos u Predsjedništvu, da se nijedna odluka ne bi mogla donijeti bez saglasnosti Beograda.

Srbija je krajem 1980-ih obojena i protestima, od sjevera do juga.

U Vojvodini se, u Jogurt revoluciji i na uličnim protestima, mijenja dotadašnje rukovodstvo, uz optužbe da su odstupili od partijskog puta, a na njihova mjesta dolaze pristalice Jugoslavije u kojoj bi Srbija imala vodeću ulogu.

Kosovske ulice ispunjene su Albancima koji traže status republike, ali i Srbima, koji se tome protive.

U takvoj atmosferi počinje politički uspon Slobodana Miloševića, ubrzo predsjednika Srbije, pa Jugoslavije, i jednog od ključnih političara za rasplet balkanske krize devedesetih.

Crna Gora to doba dočekuje sa starim komunističkim kadrovima.

Predsjednik Predsjedništva bio je Božina Ivanović, član Komunističke partije Crne Gore još od 1949. godine, dok je crnogorski član Predsjedništva SFRJ bio Veselin Đuranović, nekadašnji premijer Jugoslavije i njen dugogodišnji zvaničnik.
Ali sve veću pažnju počeli su da privlače tadašnji komunistički omladinci, poput Bulatovića i Đukanovića, koji su već tokom studija postali dio i dalje jedine partije.
Đukanović kaže da je 1989. sa simpatijama gledao na pokušaje da se na bilo koji način unese neka novina u tadašnji okoštali sistem.

„U tom trenutku se pojavljuje Milošević koji se razlikuje od ostalih u političkom životu Jugoslavije, ako ni po čemu drugom, a ono po potpuno novoj retorici, i obećava dugo očekivane reforme.

„To je nešto što je tada plijenilo simpatije velikog broja ljudi”, naveo je 1999. za RSE.

Kako kaže, nije pretpostavljao da „manipulacija narodom može poprimiti takve razmjere”.

Situacija u Crnoj Gori u to vrijeme je bila posebno „zrela za veliki izliv nezadovoljstva”, piše Nebojša Vladisavljević, profesor beogradskog Fakulteta političkih nauka, u knjizi „Antibirokratska revolucija”.

Teren za proteste pripremao se već od ljeta 1988. godine, kada se u centru tadašnjeg Titograda održava Miting solidarnosti sa kosovskim Srbima i Crnogorcima.

Mitingu je prethodilo duže djelovanje srpskih nacionalista na tlu Crne Gore, pričao je Vladimir Keković, nekadašnji rukovodilac Službe državne bezbjednosti Crne Gore.

„Oni su uspostavili čvrste veze sa licima koja su djelovala sa pozicija srpskog nacionalizma u Crnoj Gori, posebno u većim kolektivima”, rekao je, navodeći preduzeća Radoje Dakić u Podgorici, Željezaru i Pivaru u Nikšiću i podgorički Kombinat aluminijuma.

Duga ekonomska kriza destabilizovala je čitavu jugoslovensku privredu, a u Crnoj Gori se „približavala kolapsu”, opisuje Vladisavljević u knjizi.

Izvor: RTCG