CRNA-GORA U NAJGOREM OBLIKU OSJETILA OKUPACIJU

CRNA-GORA U NAJGOREM OBLIKU OSJETILA OKUPACIJU

U organizaciji Istorijskog instituta Crne Gore Univerziteta Crne Gore juče je održana Međunarodna naučna konferencija 1941. U Crnoj Gori: Osamdeset godina Trinaestojulskog ustanka.

Konferencija, u čijem radu je učestvovalo 30- tak naučnih radnika, koji su svojim izlaganjima dodatno osvijetlili tadašnji fenomen opštenarodnog ustanka u porobljenoj Evropi. Održana je u sali Senata Rektorata Univerziteta Crne Gore.

Dr Radenko Šćekić: Simbolika 1941. Godine u političkom diskursu Crne Gore osam decenija kasnije.
Prostor Crne Gore, iako mali i malobrojan, osjetio je u najgorem obliku 1941.: okupaciju, ustanak, početak bratoubilaštva. Spirala međusobnih zločina se tada proširila na sve sukobljene strane. Tragika tih dešavanja i posledice su živi i danas, kako u medijsko/političkom diskursu tako i u istoriografiji.

CRNA-GORA U NAJGOREM OBLIKU OSJETILA OKUPACIJU

Кomunistička/partijska istoriografija je nakon Drugog svjetskog rata (iz svoje vizure, po paradigmi: „pobjednici pišu istoriju“). Nastojala prikazati u crno-bijeloj slici ratna dešavanja kao i tragičnu 1941. U tom cilju su publikovane brojne knjige i članci o Кomunističkoj partiji, NOP-u. Ali i namjerno minimizirani partijski zločini u obliku eufemizama. Sa druge strane se nastojalo u što većoj mjeri satanizovati djelovanje glavnog političkog oponenta za osvajanje vlasti.

Crnogorska intelektualna elita, (pogotovo istoričari) je decenijama, tokom socijalističkog perioda, uglavnom predstavljala servis i apologete aktuelnog režima. Istoričari su tako postali dio državnog i partijskog sistema.
Istoriografija, kao dio obrazovanja i kolektivnog sjećanja jednog naroda. Takođe je predstavljala teren za propagandno djelovanje i oblikovanje novog čovjeka, nove nacije, novog društvenog ustrojstva u skladu sa nametnutim ideološkim kalupom.

Tokom sveobuhvatne društvene krize nakon Titove smrti, otvorio se prostor za izraženiju kritiku – ne samo sistema, već i službene istoriografije na kojoj se temeljila socijalistička Jugoslavija.

Pojavljuju se mišljenja koje dovode u pitanje službenu interpretaciju istorije Drugog svjetskog rata. Sveukupna ekonomska kriza i kriza legitimiteta – stvorila je povoljnu atmosferu za kritikovanje partizanskih mitova i stvaranje pozitivnijih slika o njihovim neprijateljima.

Reverzibilni smjer u regionu, na polju istoriografije po ovom pitanju je vremenom otišao u drugu krajnost: u svojevrsnu satanizaciju komunističkog pokreta i rehabilitaciju i veličanje drugih. Razvio se novi narativ – prema kome se komunistički oponenti reinterpretiraju kao heroji i žrtve, a partizani – kao negativci.

Glavni otklon prema NOB-u opravdano se ispoljava zbog zločina koje su komunisti činili protiv svojih neistomišljenika i o kojima se ćutalo tokom četrdeset pet godina komunističke vladavine.

Prevođenje zločina u eufemizam ili „lijeve greške“, „lijeva skretanja“ – greška je samog nekritičkog sistema koji je vladao nakon Drugog svjetskog rata. Mada to ne smije da bude polazna premisa u generalizovanju da su „komunisti – zločinci“.

Ustanak 13. jula 1941. godine, je prvi masovniji ustanak protiv fašizma i fenomen u evropskim razmjerama. Namjerno se medijski manipulisalo događajima i procesima koji su za crnogorske prilike od velikog značaja – Petrovdanska skupština 12. jula ali i namjerno zanemarivanje učešća brojnih kasnijih četničkih prvaka u Trinaestojulskom ustanku na strani antifašista.

Takav trend je nastavljen i u prvim decenijama novog milenijuma, gdje se istoriografska pitanja, istorijski događaji i ličnosti – zloupotrebljavaju u dnevnopolitičke svrhe. Poražava činjenica da su brojni oni iz struke, koji pojedinačno ili grupno daju podršku i podlogu ovakvim antinaučnim anomalijama.
Upravo oni, koji bi trebali da su sa naučnog gledišta protiv antistorijskog percipiranja događaja i ličnosti od prije više decenija.

Istorijske debate izazivaju i jake emocije i pokreću glasače. Mogu se koristiti za diskreditaciju političkih protivnika, a namjerne projekcije u prošlost – skreću pažnju sa ekonomskog razočaranja sadašnjice.
Putem strategije „zavadi pa vladaj“ – namjerno se iniciraju incidenti i produbljuju političke, etničke ili vjerske razlike. Кonfesionalne, etničke, teritorijalne razlike bi trebale da predstavljaju bogatstvo a ne razloge za produbljivanje podjela i medijski dirigovani animozitet.

Selektivne elemente tradicije, istorijskih događaja i ličnosti koriste političke elite za konceptualizaciju i osmišljavanje prošlosti, prema svojim interesima, koristeći se pri tome: komemoracijama, jubilejima, podsjećanjima na žrtve itd. (Deletić, 2013,94) Svjedoci smo poslednjih godina, pravoj „poplavi“ obilježavanja istorijskih događaja i ličnosti. Podizanju brojnih spomenika – umjesto otvaranja fabrika.

Inflacija državnih obilježavanja godišnjica pod političkim patronatom – je svojstvena uglavnom autokratskim/hibridnim režimima koji pokušavaju da agresivno nametnu svoje, ideološko-mitološko, viđenje istorije ili pak -nesazrelih nacija koje imaju potrebu da ubjeđuju i vjeruju u sliku koju su sami o sebi kreirali.

Sirovim populizmom, kvazi-istoriografijom i svakodnevnim trovanjem medijskog prostora– nastoji se homogenizovati određena društvena grupa. Strahom od onih drugih – neistomišljenika. Umjesto da male ili minimalne razlike spajaju – namjerno se nastoje produbiti i vještački uvećati među narodom.

Riječ je o tipičnoj politikanskoj manipulaciji koja podrazumijeva -ingorisanje ukupnog istorijskog konteksta, proizvoljno tumačenje selektivno odabranih istorijskih izvora i ignorisanje izvora koji se ne uklapaju u ponuđenu tezu. Odnosno – nenaučne i proizvoljne istorijske interpretacije u okviru aktuelne medijske manipulacije.

Uočljiva je tendencija etiketiranje i kvalifikacije javnih ličnosti, političkih subjekata pa i cijelih etničkih ili vjerskih grupa u negativnom kontekstu, da su navodno fašističke, genocidne, proustaške, pročetničke i sl. – što postaje opšte mjesto u medijima i političkom životu.

Svojevrsni neo-fašizam kroz svoje različite oblike, poslednjih godina postao je dio naše sumorne stvarnosti. Zaživio je kroz otvorenu mržnju i različite oblike animoziteta. Dok je dio društva sklon – ekstremističkim ponašanjima, idejama i pokretima.

Takvim političkim elitama je cilj: da crnogorsko društvo ostane „zaključano u prošlosti“, da se održava permanentna nestabilnost, na ivici eskalacije. Namjerno se skreće pažnja sa aktuelnih tema, ekonomije, višedecenijske korupcije i pažnja javnosti se dirigovano usmjerava na teme od prije jednog vijeka ili na dešavanja iz 90-tih godina u susjednim državama.

Atmosfera se namjerno dovodi do usijanja zloupotrebom istorijskih narativa, vađenjem iz konteksta i zamjenom teza. I anti-naučnom prilagođavanju događaja iz prošlosti – sadašnjim aktuelnim političkim potrebama i ciljevima.

Događaji i ličnosti iz prošlosti su proizvod toga doba. Svako njihovo stavljanje u savremeni kontekst je antinaučno i politikansko. Manipulacijom ličnostima i događajima od prije jednog vijeka – služi prizemnoj političkoj mobilizaciji.
Crna Gora, s obzirom na svoje bogatstvo različitosti, sa svojevrsnom dihotomijom u svome dominantnom korpusu, naravno da treba da ima hrabrosti i mudrosti da prevaziđe pokušaje anti-istorijskih medijskih spinova, zloupotrebe istorije i zapaljivog medijskog diskursa.

Posvećenost civilizacijskim idealima opšteg prosperiteta i pravde, inspiracija su i za našu državu – da odlučno nastavimo borbu protiv i najmanje naznake ovog zla podjela i pokažemo da su sloga, mir i solidarnost temeljne vrijednosti našeg društva. A da bogatstvo malih razlika treba da nas spaja a ne razdvaja.